https://sputnik.az/20230815/enver-memmedov-100-illik-tarix-bir-sexsin-taleyinde-457729997.html
Ənvər Məmmədov: 100 illik tarix bir şəxsin taleyində
Ənvər Məmmədov: 100 illik tarix bir şəxsin taleyində
Sputnik Azərbaycan
Jurnalistikada yüksəkliklərə tez bir zamanda çatan Ə. Məmmədov "Siyasi Büro jurnalisti" xüsusi statusu almışdı - bu statusa bütün Sovet İttifaqında yalnız bir... 15.08.2023, Sputnik Azərbaycan
2023-08-15T18:00+0400
2023-08-15T18:00+0400
2023-08-15T18:00+0400
yazarlar
film
jurnalist
ənvər məmmədov
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e7/08/0f/457719886_0:93:2048:1245_1920x0_80_0_0_71251ebc09b852ce3b37a981e0c4c35a.jpg
BAKI, 15 avqust — Sputnik. Sovet televiziyasının yaradıcısı, dövlət xadimi, diplomat... Həm də kəşfiyyatçı, amerikaşünas, jurnalist... Poliqlot və uzunömürlü. Bütün bunlar bir nəfərin - azərbaycanlı Ənvər Məmmədovun timsalındadır. Bu gün onun 100 yaşı tamam olacaq. Ənvər Məmmədovu "tarix-adam" adlandırırlar, o, nəinki uzun ömür sürüb, hətta 100 illik tarixin ən kritik hadisələrində bilavasitə iştirakçı olub və onlara təsir edib. Onun taleyinin əsas mərhələləri müharibədə və Nürnberq məhkəmələrində iştirak, böyük sovet televiziyası və radiosunun yaradılması, ABŞ-da nüfuzlu jurnalın nəşri, məşhur "Taleyin ironiyası, və ya həmişə təmizlikdə"nın xilası və "görünməz cəbhədə" gördüyü hansısa digər işlərdir. 100 illik yubileyi ilə bağlı Ənvər Məmmədovun həyatından müxtəlif vaxtlarda həmkarları, dostları, eləcə də özünün müsahibə və xatirələrində söylədiyi ən maraqlı faktları yada salmaq qərarına gəldik. Ənvər 1923-cü ildə Bakıda imkanlı ailədə anadan olub. Atası Bakının görkəmli məmurunun ailəsindən olub, hakim işləyib. Amma müharibədən sonra bir çox soydaşlarımız kimi o da repressiyaya məruz qalıb, həbs olunaraq güllələnib. Anası zadəganlardan idi. İnqilabdan sonra onu götürməyə hazır olduqları yeganə iş makinaçı yeri idi. Ailədəki maddi sıxıntı üzündən oğlanın tərbiyəsini nənə öz üzərinə götürmüşdü. Nənə Lev Tolstoyun uzaq qohumu olduğu üçün nəcib kökləri var idi və buna görə də Ənvər yaxşı təhsil almışdı. Özünün alman tərbiyəçisindən oğlan alman dilini, nənəsinin yanında isə fransız və italyan dillərini də öyrənmişdi. Daha sonra isə o, ingilis dilini də öyrənəcəkdi. Müharibənin başlaması ilə, dil biliyini nəzərə alaraq, Ənvər Baş Qərargahın Kəşfiyyat İdarəsində hərbi tərcüməçilər üçün kurslara göndərilir. 22 yaşında o, artıq Rusiyanın İtaliyadakı səfirliyində attaşe işləyirdi. 1945-ci ildə o, yeni təyinat aldı – bu dəfəki iş yeri Nürnberq məhkəməsində hərbi tribunal idi. Leytenant Məmmədov tərcümə agentliyinə rəis müavini təyin olunsa da, faktiki olaraq o, dörd dildən sinxron tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərib. Orada onlar cəmi iki nəfər idi: məhkəmədəki sovet nümayəndəsinə təhkim edilmiş Oleq Troyanovski (İ.Nikitçenko) və prokuror Roman Rudenko ilə işləyən Ənvər Məmmədov. Məmmədovun özünün danışdığı əhvalatlardan biri nasist cinayətkar feldmarşalı Paulusun Nürnberq məhkəməsinə çıxarılması ilə bağlıdır. O, SSRİ-dən gizli şəkildə Almaniyanın sovet işğal zonasına gətirilməli idi. Bu məsuliyyətli iş Məmmədova tapşırılmışdı və o, bunun öhdəsindən gəldi. Diplomatın ABŞ-dakı fəaliyyəti ilə bağlı xüsusi xatirələri var. 1956-cı ildə Xruşşovun Amerikaya səfəri ərəfəsində Məmmədov səfirin müşaviri - elçi postuna daxil olur. Digər işlərlə yanaşı, dünyaca məşhur "SSRİ" jurnalının nəşri ilə də məşğul olub. Amma XİN-in işi ona getdikcə daha az həzz verirdi və tezliklə Ənvər Məmmədov Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətinə getdi - radio və televiziya yayımına cavabdeh olan strukturun adı belə idi. Karyerasının çiçəklənməsi ABŞ-da yayım redaksiyasına, sonra "İnoveşşaniye"yə rəhbərlik etdiyi illərə düşür, sonra o, uzun müddət Dövlət Televiziya və Radio Yayımları Şirkətinin sədr müavini olub, faktiki və qanuni olaraq Mərkəzi Televiziyaya rəhbərlik edib. Həmkarları xatırlayırlar ki, Məmmədov jurnalistikada yüksəkliklərə tez bir zamanda çatıb. O, "Siyasi Büro jurnalisti" xüsusi statusu almışdı - bu statusa bütün Sovet İttifaqında yalnız bir neçə nəfər sahib idi.Çox tezliklə o, Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətinin sədrinin birinci müavini təyin edildi. Bu vəzifədə çalışdığı 23 il ərzində o, Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətinin 4 sədrini üstələyib. Rəislər dəyişir, Ənvər Məmmədov isə həmişə birinci müavin olaraq qalırdı. Ona görə də televiziya və radioya yaxın adamlar onu sovet televiziya və radio yayımının banisi hesab edirlər. Onun yüngül əli ilə xalqın sevdiyi "Mayak" radiosu peyda olub. Radiostansiyanın yaradılması ideyası Məmmədovun ağlına onun Xarici İşlər Nazirliyinin əməkdaşı olarkən olduğu Kuba ilə bağlı xatirələrindən sonra gəlib. Kubada dəqiq vaxt siqnallarının vaxtaşırı ötürüldüyü "Saat" radiostansiyası var idi. Məmmədov yalnız xəbərlərin getdiyi və vaxtın xəbər verildiyi bir radio yaratmaq qərarına gəldi. Amma Siyasi Büro bunu cəfəngiyyat adlandırdı. Onda Məmmədov məsələyə digər tərəfdən yanaşdı. O, "düşmən səsləri" ilə bu şəkildə mübarizə aparmağı təklif etdi – təşəbbüs dərhal bəyənildi. Məmmədov canlı idman yayımlarının, aparıcı teatrların tamaşalarının və televiziyada ölkənin ən böyük muzeyləri haqqında çoxseriyalı silsilələrin yayımlanmasının təşəbbüskarı olub. Onun sayəsində xalq tərəfindən sevilən iki film - "Baharın 17 anı" serialı və "Taleyin ironiyası, və ya həmişə təmizlikdə" filmi televiziya ekranlarında nümayiş olunub. Məhz Məmmədov "Baharın on yeddi anı"nda almanların ağıllı göstərilməsini təkid edib, sonra isə filmi efirə buraxmaq istəməyəndə onu müdafiə edib. Eldar Ryazanovun filmi ilə də Ə.Məmmədov eynisini edib. O, özünü gözləyə biləcək təhlükə və risk ilə Ryazanova filmin çəkilişinə icazə verib - "Qoskino" bu filmdən imtina etmiş, ideoloji şöbə isə ssenarinin üstündən xətt çəkmişdi. Daha sonra Məmmədovun sayəsində tamaşaçılar filmi seyr etdilər. Məhz onun rəhbərliyi altında "Gülüş ətrafında", "13 stul kabakı", "Nə, harada, nə vaxt" və "Kinopanorama" kimi layihələr ən parlaq dövrlərini yaşayıb. Ənvər Məmmədov hündürboylu, çox qamətli və cazibədar adam idi. O, ironiya, yumor, inanılmaz dəqiq xüsusiyyətləri, zəkası ilə seçilirdi, fikirləri ildırım kimi işləyirdi. Onun haqqında həmişə çoxlu əfsanələr dolaşıb, bu əfsanələr tez-tez lətifələrə çevrilirdi. Ölkə rəhbərliyi onun haqqında belə deyirdi: Məmmədovun azadlıq səviyyəsi həddindən artıq yüksəkdir. Onu da əlavə edək ki, oğlu atasının yolu ilə gedərək diplomat olub, xarici işlər nazirinin müavini vəzifəsinədək yüksəlib. Nəvəsi isə 2011-ci ildən Federasiya Şurasının üzvüdür.Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
2023
Kurt Marta
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/09/09/427882464_0:320:960:1280_100x100_80_0_0_a5fa1676cd18e7d3adffc6a6a6eeec72.jpg
Kurt Marta
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/09/09/427882464_0:320:960:1280_100x100_80_0_0_a5fa1676cd18e7d3adffc6a6a6eeec72.jpg
xəbərlər
ru_AZ
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Kurt Marta
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/09/09/427882464_0:320:960:1280_100x100_80_0_0_a5fa1676cd18e7d3adffc6a6a6eeec72.jpg
film, jurnalist, ənvər məmmədov
film, jurnalist, ənvər məmmədov
Ənvər Məmmədov: 100 illik tarix bir şəxsin taleyində
Jurnalistikada yüksəkliklərə tez bir zamanda çatan Ə. Məmmədov "Siyasi Büro jurnalisti" xüsusi statusu almışdı - bu statusa bütün Sovet İttifaqında yalnız bir neçə nəfər sahib idi.
BAKI, 15 avqust — Sputnik. Sovet televiziyasının yaradıcısı, dövlət xadimi, diplomat... Həm də kəşfiyyatçı, amerikaşünas, jurnalist... Poliqlot və uzunömürlü. Bütün bunlar bir nəfərin - azərbaycanlı Ənvər Məmmədovun timsalındadır. Bu gün onun 100 yaşı tamam olacaq.
Ənvər Məmmədovu "tarix-adam" adlandırırlar, o, nəinki uzun ömür sürüb, hətta 100 illik tarixin ən kritik hadisələrində bilavasitə iştirakçı olub və onlara təsir edib. Onun taleyinin əsas mərhələləri müharibədə və Nürnberq məhkəmələrində iştirak, böyük sovet televiziyası və radiosunun yaradılması, ABŞ-da nüfuzlu jurnalın nəşri, məşhur "Taleyin ironiyası, və ya həmişə təmizlikdə"nın xilası və "görünməz cəbhədə" gördüyü hansısa digər işlərdir.
100 illik yubileyi ilə bağlı Ənvər Məmmədovun həyatından müxtəlif vaxtlarda həmkarları, dostları, eləcə də özünün müsahibə və xatirələrində söylədiyi ən maraqlı faktları yada salmaq qərarına gəldik.
Ənvər 1923-cü ildə Bakıda imkanlı ailədə anadan olub. Atası Bakının görkəmli məmurunun ailəsindən olub, hakim işləyib. Amma müharibədən sonra bir çox soydaşlarımız kimi o da repressiyaya məruz qalıb, həbs olunaraq güllələnib. Anası zadəganlardan idi. İnqilabdan sonra onu götürməyə hazır olduqları yeganə iş makinaçı yeri idi. Ailədəki maddi sıxıntı üzündən oğlanın tərbiyəsini nənə öz üzərinə götürmüşdü. Nənə Lev Tolstoyun uzaq qohumu olduğu üçün nəcib kökləri var idi və buna görə də Ənvər yaxşı təhsil almışdı. Özünün alman tərbiyəçisindən oğlan alman dilini, nənəsinin yanında isə fransız və italyan dillərini də öyrənmişdi. Daha sonra isə o, ingilis dilini də öyrənəcəkdi.
Müharibənin başlaması ilə, dil biliyini nəzərə alaraq, Ənvər Baş Qərargahın Kəşfiyyat İdarəsində hərbi tərcüməçilər üçün kurslara göndərilir. 22 yaşında o, artıq Rusiyanın İtaliyadakı səfirliyində attaşe işləyirdi.
1945-ci ildə o, yeni təyinat aldı – bu dəfəki iş yeri Nürnberq məhkəməsində hərbi tribunal idi. Leytenant Məmmədov tərcümə agentliyinə rəis müavini təyin olunsa da, faktiki olaraq o, dörd dildən sinxron tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərib. Orada onlar cəmi iki nəfər idi: məhkəmədəki sovet nümayəndəsinə təhkim edilmiş Oleq Troyanovski (İ.Nikitçenko) və prokuror Roman Rudenko ilə işləyən Ənvər Məmmədov.
Məmmədovun özünün danışdığı əhvalatlardan biri nasist cinayətkar feldmarşalı Paulusun Nürnberq məhkəməsinə çıxarılması ilə bağlıdır. O, SSRİ-dən gizli şəkildə Almaniyanın sovet işğal zonasına gətirilməli idi. Bu məsuliyyətli iş Məmmədova tapşırılmışdı və o, bunun öhdəsindən gəldi.
Diplomatın ABŞ-dakı fəaliyyəti ilə bağlı xüsusi xatirələri var. 1956-cı ildə Xruşşovun Amerikaya səfəri ərəfəsində Məmmədov səfirin müşaviri - elçi postuna daxil olur. Digər işlərlə yanaşı, dünyaca məşhur "SSRİ" jurnalının nəşri ilə də məşğul olub. Amma XİN-in işi ona getdikcə daha az həzz verirdi və tezliklə Ənvər Məmmədov Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətinə getdi - radio və televiziya yayımına cavabdeh olan strukturun adı belə idi.
Karyerasının çiçəklənməsi ABŞ-da yayım redaksiyasına, sonra "İnoveşşaniye"yə rəhbərlik etdiyi illərə düşür, sonra o, uzun müddət Dövlət Televiziya və Radio Yayımları Şirkətinin sədr müavini olub, faktiki və qanuni olaraq Mərkəzi Televiziyaya rəhbərlik edib.
Həmkarları xatırlayırlar ki, Məmmədov jurnalistikada yüksəkliklərə tez bir zamanda çatıb. O, "Siyasi Büro jurnalisti" xüsusi statusu almışdı - bu statusa bütün Sovet İttifaqında yalnız bir neçə nəfər sahib idi.
"Bizim nazirlər kimi maaşlarımız, əlavə maşınımız, köməkçi katibimiz var idi - mənim fikrimcə, bütün bunlar, belə demək mümkünsə, o qədər də lazım olmayan şeylər idi. Ancaq başqa bir şey vacib idi - Xarici İşlər Nazirliyinin və bəzi digər təşkilatların məxfi materiallarına çıxışımız var idi. Bundan əlavə, biz sənəd işlərinə uzun-uzadı vaxt sərf etmədən Sovet İttifaqından dünyanın istənilən yerinə gedib-gəlmək hüququndan istifadə edirdik", - deyə Ənvər Məmmədov xatırlayır.
Çox tezliklə o, Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətinin sədrinin birinci müavini təyin edildi. Bu vəzifədə çalışdığı 23 il ərzində o, Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətinin 4 sədrini üstələyib. Rəislər dəyişir, Ənvər Məmmədov isə həmişə birinci müavin olaraq qalırdı. Ona görə də televiziya və radioya yaxın adamlar onu sovet televiziya və radio yayımının banisi hesab edirlər.
Onun yüngül əli ilə xalqın sevdiyi "Mayak" radiosu peyda olub. Radiostansiyanın yaradılması ideyası Məmmədovun ağlına onun Xarici İşlər Nazirliyinin əməkdaşı olarkən olduğu Kuba ilə bağlı xatirələrindən sonra gəlib. Kubada dəqiq vaxt siqnallarının vaxtaşırı ötürüldüyü "Saat" radiostansiyası var idi. Məmmədov yalnız xəbərlərin getdiyi və vaxtın xəbər verildiyi bir radio yaratmaq qərarına gəldi. Amma Siyasi Büro bunu cəfəngiyyat adlandırdı. Onda Məmmədov məsələyə digər tərəfdən yanaşdı. O, "düşmən səsləri" ilə bu şəkildə mübarizə aparmağı təklif etdi – təşəbbüs dərhal bəyənildi.
Məmmədov canlı idman yayımlarının, aparıcı teatrların tamaşalarının və televiziyada ölkənin ən böyük muzeyləri haqqında çoxseriyalı silsilələrin yayımlanmasının təşəbbüskarı olub. Onun sayəsində xalq tərəfindən sevilən iki film - "Baharın 17 anı" serialı və "Taleyin ironiyası, və ya həmişə təmizlikdə" filmi televiziya ekranlarında nümayiş olunub. Məhz Məmmədov "Baharın on yeddi anı"nda almanların ağıllı göstərilməsini təkid edib, sonra isə filmi efirə buraxmaq istəməyəndə onu müdafiə edib.
Eldar Ryazanovun filmi ilə də Ə.Məmmədov eynisini edib. O, özünü gözləyə biləcək təhlükə və risk ilə Ryazanova filmin çəkilişinə icazə verib - "Qoskino" bu filmdən imtina etmiş, ideoloji şöbə isə ssenarinin üstündən xətt çəkmişdi. Daha sonra Məmmədovun sayəsində tamaşaçılar filmi seyr etdilər. Məhz onun rəhbərliyi altında "Gülüş ətrafında", "13 stul kabakı", "Nə, harada, nə vaxt" və "Kinopanorama" kimi layihələr ən parlaq dövrlərini yaşayıb.
Ənvər Məmmədov hündürboylu, çox qamətli və cazibədar adam idi. O, ironiya, yumor, inanılmaz dəqiq xüsusiyyətləri, zəkası ilə seçilirdi, fikirləri ildırım kimi işləyirdi. Onun haqqında həmişə çoxlu əfsanələr dolaşıb, bu əfsanələr tez-tez lətifələrə çevrilirdi.
Ölkə rəhbərliyi onun haqqında belə deyirdi: Məmmədovun azadlıq səviyyəsi həddindən artıq yüksəkdir.
"O, avtoritar sistemdə işləyən tamamilə demokratik bir insan idi", - deyə həmkarları xatırlayırdılar.
Onu da əlavə edək ki, oğlu atasının yolu ilə gedərək diplomat olub, xarici işlər nazirinin müavini vəzifəsinədək yüksəlib. Nəvəsi isə 2011-ci ildən Federasiya Şurasının üzvüdür.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin. 
